आयव्हीएफ म्हणजे काय
नैसर्गिक प्रेग्नन्सी मध्ये फिमेल एग आणि मेल स्पर्म हे दोन्ही कम्बाईन होण्याची प्रक्रिया स्त्रीच्या शरीरात होत असते मात्र जेव्हा ही प्रोसेस नैसर्गिक रित्या होण्यासाठी अडचणी येतात. अशावेळी इनविट्रो फर्टिलायझेशन म्हणजेच आयव्हीएफ पद्धतीचा वापर केला जातो.
यात फिमेल एग आणि मेल स्पर्म यांना कम्बाईन करण्याची प्रक्रिया ही लॅब मध्ये होते या प्रोसेस नंतर जे एम्ब्रियो तयार होतं ते स्त्रीच्या गर्भाशयात इम्प्लांट केलं जातं याच प्रोसेसला आयव्हीएफ म्हणतात. या प्रक्रियेनंतर पुढची प्रक्रिया म्हणजे गर्भाची डेव्हलपमेंट आणि डिलिव्हरी या सगळ्या प्रक्रिया नैसर्गिक पद्धतीने होतात तशाच होतात अर्थात याला काही अपवाद सुद्धा असतात.
आता या प्रक्रियेत फीमेल एक चांगल्या स्थितीत म्हणजेच गर्भधारणा होऊ शकेल असं वाढणं गरजेचं असतं स्त्रीच वय वाढत तशी एक क्वालिटी कमी होते असंही सांगण्यात येतं त्यामुळे हेल्दी एग मिळावे यासाठी स्त्रीला आयव्हीएफ प्रोसेस मध्ये साधारणपणे 10 ते 12 दिवस रोज इंजेक्शन घ्यावे लागतात.
मग हे एग चांगल्या क्वालिटीचे तयार होतात त्यानंतर शस्त्रक्रियेशिवाय एग बाहेर काढून स्पर्म सोबत कम्बाईन केले जातात त्यानंतर गर्भधारणा झाली की तीन ते पाच दिवसांनंतर तो युटेरस मध्ये इम्प्लांट केला जातो.
आयव्हीएफ कधी किंवा कोणत्या परिस्थितीत केलं जातं
जेव्हा एखाद्या कपल मध्ये आयव्हीएफ प्रक्रियेशिवाय मूल होऊच शकणार नाही असे इंडिकेशन दिसतात तेव्हा आयव्हीएफ पर्याय स्वीकारला जातो. हेइं इंडिकेशन्स काय असतात तर नैसर्गिक पद्धतीत फिमेल एग आणि मेल स्पर्म हे स्त्रीच्या गर्भाशयाला दोन्ही बाजू जोडलेल्या फॅलोपियन ट्यूब ज्याला आपण गर्भनलिका म्हणतो तिथे कम्बाईन होतात. पण जेव्हा या दोन्ही ट्यूब ब्लॉक असतात त्यावेळी आयव्हीएफ केलं जातं.
तसच काही वेळा पुरुषांच्या सीमन सॅम्पल मध्ये स्पर्म नसतात पण टेस्टीज मध्ये असतात अशा वेळीही आयव्हीएफ पद्धती स्वीकारली जाते. याशिवायही जर स्त्रीमध्ये एक काऊंट कमी असेल पुरुषांमध्ये स्पर्म काउंट कमी असेल वय जास्त असेल प्रेग्नन्सी साठी इतर बऱ्याच ट्रीटमेंट घेऊनही रिझल्ट येत नसेल तर अशा वेळीही आयव्हीएफ पर्याय वापरला जातो.
आयव्हीएफ ला किती खर्च येतो
डॉक्टरांनी दिलेल्या माहितीनुसार आयव्हीएफच्या प्रोसेसमध्ये जे साहित्य आणि इंजेक्शन्स वापरले जातात त्यांच्या किमती आणि मेंटेनन्स साठीचा खर्च हा जास्त असतो आयव्हीएफ मध्ये जे इंजेक्शन वापरलं जातं त्या एका इंजेक्शनची किंमत 20 ते 30 हजारापर्यंत असते तसच एग आणि स्पर्म कम्बाईन करण्यासाठी लॅबचा वापर होतो भूल देण्यासाठी लागणाऱ्या सुया प्रत्येक वेळी वेगळ्या वापराव्या लागतात.
या प्रोसेसमध्ये एग स्पर्म एम्ब्रियो प्रिझर्वेशन साठी फ्रीजिंग साठी लागणारी टेक्नॉलॉजी देखील महागडी असते त्यामुळं चांगल्या क्वालिटीचे इंजेक्शन वापरायच असेल आणि चांगल्या क्वालिटीच आयव्हीएफ करायचं असेल तर त्याच्या एका सायकलसाठी कमीत कमी एक लाख इतका खर्च येऊ शकतो.यापेक्षा कमी किमतीतही आयव्हीएफ प्रक्रिया केली जाते मात्र इतके पैसे देऊनही एका सायकलमध्ये आयव्हीएफ सक्सेसफुल होईल याची खात्री देता येत नाही.
आयव्हीएफ सक्सेस रेट किती आहे.
आयव्हीएफचा सक्सेस रेट एकाच गोष्टीवर अवलंबून असतो कपल त्यांची एग आणि स्पर्म क्वालिटी आयव्हीएफ उपचार क्वालिटी ही प्रोसेस करणारे डॉक्टर अशा अनेक गोष्टी आयव्हीएफ उपचार सक्सेसफुल होण्यासाठी किंवा फेल होण्यासाठी कारणीभूत ठरतात वय, लाईफ स्टाईल, व्यसन, ओबेसिटी, जेनेटिक्स अशा गोष्टींचाही आयव्हीएफच्या सक्सेस रेटवर परिणाम होतो.
या सगळ्या फॅक्टरचा विचार केला असता 35 वर्षांपेक्षा कमी वय असणाऱ्या महिलांमध्ये आयव्हीएफचा सक्सेस रेट हा 40 ते 50% 35 ते 37 दरम्यान वय असणाऱ्यांमध्ये 30 ते 35 टक्के 38 ते 40 वय असणाऱ्यांमध्ये 20 ते 25 टक्के तर 40 पेक्षा जास्त वय असणाऱ्या महिलांमध्ये 10 टक्के सक्सेस रेट असल्याचं सांगितलं जातं.
आयव्हीएफमध्ये जुळी मुले का असतात?
डॉक्टरांच्या म्हणण्यानुसार नैसर्गिक पद्धतीपेक्षा आयव्हीएफ मध्ये जुळी किंवा तिळी मुलं होण्याची शक्यता जास्त असते कारण नैसर्गिक पद्धतीत एकच एक आणि स्पर्म कम्बाईन होत असतं पण आयव्हीएफ उपचार मध्ये लॅब मध्ये जेव्हा एम्ब्रियो तयार केले जातात ते एकापेक्षा जास्त असतात तसच युटेरस मध्ये इम्प्लांट करताना देखील सक्सेसफुल प्रेग्नन्स साठी दोन ते तीन एम्ब्रियो इम्प्लांट केले जातात पण कधी कधी हे दोन किंवा तीनही एम्ब्रियो डेव्हलप होतात आणि जुळी किंवा तिळी मुलं होतात.
आयव्हीएफ नंतर सी-सेक्शनच होतं का ?
याबाबत डॉक्टरांच म्हणणं असं आहे की आयव्हीएफ सारख्या किचकट प्रक्रियेमधून गेल्यानंतर त्या स्त्रीला किंवा जोडप्याला प्रसुतीच्या दरम्यान कोणतीही अडचण येऊन कॉम्प्लिकेशन्स वाढू नये अशी भीती असते या भीतीतून बाळाला धोका पोहोचू नये किंवा प्रोसेस मधून जाऊ नये शेवटी काही घडू नये अशीच त्यांची इच्छा असते त्यामुळे आयव्हीएफ मध्ये बऱ्यापैकी कपलच सी सेक्शनचा पर्याय निवडतात आयव्हीएफ केल्यानंतर प्रसुती करण्यात रिस्क असतेच असं नाही असेही डॉक्टरांकडून सांगण्यात येतं.
आयव्हीएफचे दुष्परिणाम काय आहेत?
आयव्हीएफ ट्रीटमेंट मध्ये स्त्रियांना मोठ्या प्रमाणात गोळ्या औषध आणि इंजेक्शन दिली जातात त्यामुळे महिलांच वजन वाढल्याच्या तक्रारी असतात तसच या सगळ्या प्रोसेस मधून जाताना हॉर्मोनल चेंजेस मुळेही महिलांना चिड चिड थकवा अशा गोष्टी जाणवतात.
मात्र डॉक्टरांच्या मते या प्रोसेस मधून तुम्ही गेला असाल किंवा जात असाल तर तुम्ही व्यायाम करणं, काळजी घेणं गरजेच आहे तसच प्रेग्नन्सी आणि आयव्हीएफ सारख्या प्रक्रियेतून गेल्यानंतर बऱ्याच महिलांना मानसिक आजारांनाही सामोर जावं लागतं मात्र सगळ्याच केसेस मध्ये असं होतं असं नाहीये.
Dream11 मध्ये जिंकण्याची चान्सेस – तथ्य आणि फसवेगिरी
IVF साठी कोणते वय चांगले आहे?
बऱ्याचदा आपण 60 वर्षांच्या तर कधी 74 वर्षांच्या महिलेला आयव्हीएफ द्वारे मूल झाल्याच ऐकत असतो मात्र एकीकड आयव्हीएफ मध्ये वय हाच महत्त्वाचा फॅक्टर असल्याचं सांगितलं जात असताना इतक वय असणाऱ्या महिला ही आयव्हीएफ प्रेग्नंट झाल्याची उदाहरणे आहेत त्यामुळे लोक वयाच्या अगदी कोणत्याही टप्प्यावर आयव्हीएफ ट्रीटमेंट घेतात.
पण आरोग्याच्या दृष्टीने भारतात आयव्हीएफ साठी वयाची मर्यादा घालण्यात आली आहे महिलांसाठी आयव्हीएफ उपचार साठी 21 ते 50 इतक वय आहे तर पुरुषांसाठी 21 ते 55 इतक वय असण्याची अट आहे.
आयव्हीएफ कोणी करू नये
वयाची जी अट घालून दिली आहे त्यात न बसणाऱ्यांनी हा पर्याय स्वीकारू नये तसेच ज्या महिलांना अनक कंट्रोल क्रॉनिकल इलनेस आहेत त्यांनी ही प्रक्रिया स्वीकारू नये या आजारात डायबिटीज, हायपरटेन्शन, सीविअर हार्ट डिसीज यांचा समावेश होतो तसच सहसा जेव्हा कॅन्सर सारख्या आजारावर ट्रीटमेंट सुरू असते तेव्हा आयव्हीएफ च्या प्रोसेस मधून जाणं टाळावं.असा डॉक्टरांचा सल्ला असतो पण ट्रीटमेंट पूर्ण झाल्यानंतर मात्र आयव्हीएफ करता येऊ शकतं.
आयव्हीएफला दुसरा पर्याय काय आहे
IUI म्हणजेच Intrauterine Insemination देखील डॉक्टरांनी दिलेल्या माहितीनुसार यात मेल स्पर्म स्त्रीच्या ओवुलेशन पिरियडच्या दरम्यान युटेरस मध्ये सोडले जातात त्यामुळे नैसर्गिक पद्धतीपेक्षा कन्सव् करण्याचा चान्स 10 ते 15 टक्क्यांनी वाढतो.
आयव्हीएफ पेक्षा आयूआय ही कमी खर्चिक प्रक्रिया असल्याचही सांगण्यात येतं मात्र यातला सक्सेस रेट आयव्हीएफ पेक्षा कमी आहे त्यातही जर स्त्री किंवा पुरुषाच्या प्रकृतीच्या तक्रारींमुळे आयव्हीएफ किंवा इतर प्रक्रिया करणं अवघड असेल तर तेव्हा सरोगसीचा किंवा मूल दत्तक घेण्याचा पर्याय सुचवला जातो.